Çevre Etiketi ve Beyanı Danışmanlığı

Çevre Etiketi ve Beyanı Danışmanlığı ve Çevresel etiketler, üçüncü taraflarca belirlenen ölçütlere uygunluğu açısından çevresel etkileri değerlendirilen ürünlere, bu değerlendirme sonucunda verilen ve alınması gönüllülüğe dayanan etiketlerdir. Çevresel etiketler, sürdürülebilir malzemelerin pazarda ayırt edilmesi, bu iddiayı taşıyan ürünlerin iddialarını belgelemeleri açısından büyük önem taşır.

Bu belgeler, bir anlamda tedarikçiler ve uzmanlar arasındaki, konuya yetkinlik bağlamındaki uçurumda bir köprü görevi görür. Neredeyse her türlü metaya uygulanabilen çevresel etiketlemenin, dünya çapında çok sayıda ve çok yönlü biçimleri bulunmaktadır. Bunlar, güvenilirlikleri ve doğrulukları bir yana, çok farklı ölçütlere ve işleyiş ilkelerine sahiptirler.

Her ne kadar, çevre ile ilgili bütün etiketler ‘eko-etiket’ olarak anılsa da, çevresel performansa ilişkin bir sürü etiket ve belgeleme sistemi bulunmaktadır. Bu büyük aileye ise ‘çevresel etiketler’ denir. Eko-etiketler, çevresel etiketlerin bir alt grubudur ve bir ürünün ya da servisin çevresel ölçütlerini, yaşam döngüsü temelinde değerlendirilip etiketlenmesine eko-etiketleme denir.

Carbon Hints kuruluşunuz ürünlerinde, detayları ilgili standartlar, belirlenen normlar ve eko etiketlemesi yapan kuruluşların belirlediği şartları dikkate alarak, ürünlerin çevresel etiketlenmesi veya ürün beyanlarına ilişkin süreçlerde yardımcı olur.

Eko-Etiket Nedir?

Eko-etiket sistemi, tüketiciler için tasarlanmış olup, daha yeşil ürün ve hizmetleri ayırt edebilmelerine yardımcı olmak amacıyla başlatılmış gönüllülük esasına dayanan bir sertifikalandırma uygulamasıdır. Çevre etiketi (Eko- etiket), gıda, içecek, ilaç ve tıbbi ürünler dışındaki alanlarda herhangi bir hizmet ya da ürün için verilebilmektedir.

Üretim ve hizmet kuruluşları açısından Eko-Etiketler, ürün ve hizmetlerin çevresel sicilleri hakkında güvenilir bilgi sağlayan gönüllülük esasına dayalı, katılımcı, piyasa temelli ekonomik araçlar olarak değerlendirilebilir.

Genel olarak EKO-ETİKET;

• Çevre etiketi olarak da bilinir,
• Çevreye olan zararlı etkileri düşük, ürün ve hizmetlerde kullanılabilen bir etikettir,
• Bir ürünün çevresel yönleri belirtmek için bir iddiası vardır,
• Bir ürüne bağlı çevre profillerinin bir sembol, logo, metin veya veri sayfası şeklinde tasarlanması şeklinde olabilir (Şekil 1),
• Eko-etiketleme ürünlerin üretimi, pazarlaması ve tüketiminde artan bir güçtür,
• Gönüllülük esasına dayanır ve tüketicilerin çevre dostu ürünlere yönelmesini teşvik eder.

Avrupa Birliği’nde ise, Eko-Etiket fikri ilk olarak 1987 yılında ortaya atılmış, üç yıllık bir süreçten sonra AB Bakanlar Konseyi’nin 23 Mart 1992 tarihli ve 880 sayılı Tüzüğüyle yasallaşıp yürürlüğe girmiştir.

Hedefi, AB tek pazarına satış yapan şirketlerin kullanabileceği ve tüketicilerin güvenini kazanabilecek Avrupa çapında gönüllü bir Çevresel Etiketleme Sistemi oluşturmaktır.

Amacı, daha sürdürülebilir bir tüketime ve üretime teşvik etmek ve bu nedenle Yeşil Kamu Alımı ve Çevreye Duyarlı Tasarım1 gibi diğer ürün temelli AB politikaları ile bağlantılıdır. 1992’ den günümüze kadar, eko etiketleme programları ürün ve sektörlerden geniş bir yelpazede, en çok sanayileşmiş ülkelerde geliştirilmiştir.

B Eko etiket uygulamasının kullanımda olduğu 35 ürün grubu vardır ve belli kriterler çerçevesinde verilmektedir.

Ürün grupları: kişisel bakım ürünleri, temizlik ürünleri, giyim ve tekstil, yapı malzemeleri, elektronik ekipman, yer kaplamaları, mobilyalar, bahçe ürünleri, ev aletleri, yağlayıcılar, ev eşyaları, kâğıt ürünleri, tatil ve konaklama şeklinde sıralanabilir.

Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) 90lı yıllarda çevre etiketleri ile ilgili bir dizi rehberlik standartlarını geliştirmiştir. Çevresel etiketleme sistemlerinin bir parçası olan Eko-etiketler, Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu’nun tanımladığı üç etiketleme yönteminden biridir. ISO’nun tanımladığı üç etiketleme sistemi mevcuttur:

TİP 1: Gönüllü, çoklu ölçüte dayanan ve üçüncü taraflarca, yaşam döngüsü ilkelerine uygun ürün kategorileri içinde çevresel tercih edilebilirliğe sahip ürünleri ödüllendiren programlar,

TİP 2: Üreticilerin ve tedarikçilerin kendilerinin beyan ettikleri ve çoğunlukla tanıtımlarında kullandıkları çevresel iddiaları belgelendiren programlar,  

TİP 3: Kalifiye bir üçüncü tarafça önceden belirlenmiş sayısal ölçütler kapsamında gönüllü olarak, yaşam döngüsü temelinde sayısal ölçütleri belirleyen ya da başka bir üçüncü tarafça onaylanan tip programlar şeklindedir.

Tablo 1. Çevre etiket tipleri ve temel özellikleri (Curran, 2015)

	Tip I	Tip II	Tip III
Sağladığı bilgi	Niteliksel	Niteliksel/Niceliksel	Niceliksel
Kapsamı	Özel ürünler	Tüm ürün ve servisler	Tüm ürün ve servisler
Hedef kitle	Tüketiciler	Tüketiciler/Profesyonel müşteriler	Profesyonel müşteriler
Standart	ISO 14024	ISO 14021	ISO 14025
Denetim ve Kontrol	Eko Etiketleme kuruluşu	Yok	Üçüncü taraf sertifikasyonu

Günümüzde kullanılan çoğu Eko etiket, Tip 1 etiketler sınıfına girmektedir. İkinci tarafın etiketleme sürecine dâhil olduğu Tip 1 ve Tip 3 etiketleme türlerinde, kriterler ve uyum teyidi endüstri temsilcileri veya üçüncü taraflar aracılığıyla belirlenir.

Tablo 1. Eko – Etiket Sistemi ve Tipleri

Tip	Açıklama	Örnek
	Tüm çevre etiketlerini içeren rehber	ISO 14020
Tip 1	Gönüllülük esasına dayalı, çevresel açıdan önderlik eden, hemen hemen çoğunun üçüncü parti amblemi tarafından ifade edildiği çevresel etiketler. Üçüncü tarafların kriterleri belirlediği, önceden belirlenmiş gerekliliklere uyan ürünlere verilen etiketler	ISO 14024:ISO   AB Eco-Label Türkiye Çevre Etiketi
Tip 2	Kendinden beyanlı çevre etiketleri Üreticiler, ithalatçılar, distribütörler tarafından yapılan açıklamalara dayalı verilen etiketler. Genellikle sadece bir nitelik içeren, bazen bir şirketin çevre amblemi gibi.	ISO 14021:ISO
Tip 3	Ürünlere ilişkin ISO yaşam döngüsü analizi parametrelerine dayandırılan nicel çevresel bilgi beyanları dikkate alınarak verilen etiketler. Genellikle bir matris şeklinde detaylı bilgi içeren çevresel beyanlardır.	ISO 14025:ISO   ISO 14040

 AB eko-etiket kriterleri, ürünün yaşam döngüsü verileri dikkate alınarak bilimsel temeller üzerine oturtulur ve hammadde eldesinden atık bertarafına kadar geçen süreçler çevresel açıdan değerlendirilir.

Tüzük tarafından kriter belirlenirken dikkate alınması önerilen hususlar:

• İklim değişikliği, doğa ve biyo çeşitlilik üzerindeki etkiler, enerji ve kaynak tüketimi, atık üretimi, çevrenin bileşenlerine salınan emisyonlar, tehlikeli maddelerin kullanılması ve çevreye salınması, kirliliğin fiziksel etkileri;
• Teknik açıdan uygulanabilir olması halinde tehlikeli maddelerin daha güvenli olan maddelerle değiştirilmesi, alternatif materyalin kullanılması;
• Ürünlerin ömrü ve yeniden kullanılabilme özelliği sayesinde çevresel etkilerinin azaltılması
• Ürünün farklı yaşam döngüsü basamaklarında sağlık ve emniyet açısından çevresel fayda ve zararları arasındaki denge
• Uygun olduğu durumlarda sosyal ve etik açıdan ürünün değerlendirmesi
• Diğer çevresel etiketler için (ulusal veya bölgesel) geliştirilen kriterler
• Hayvanlar üzerinde test edilme oranının mümkün olduğunca azaltılmasıdır.

Her bir ürün grubuna yönelik farklı kıstas ve başvuru formu bulunmaktadır. Başvuru yapanın bu kıstasları göz önünde bulundurması tavsiye edilir. Bu kıstaslarda genel olarak dikkate alınan çevresel etkiler ise şöyle sıralanabilir:

• Çevre kirliliği
• Enerji tüketimi ve yönetimi
• Atık üretimi ve yönetimi
• Kaynak kullanımı, kaynakların tükenmesi
• Doğal kaynak yönetimi
• Biyo-çeşitlilik
• Ekosistem sağlığı
• İnsan sağlığı

Eko-Etiket Neden Almalıyım?

AB Eko-Etiketi almak firmanıza ve etiket alınan ürüne itibar sağlayabileceği gibi yeni müşteri ve pazar fırsatları da sunacaktır. AB Eko-Etiketinin önemi ve gerekliliği şöyle sıralanabilir:

• Tüm Avrupa’yı kapsayan tek etikettir. 27 Avrupa Birliği ülkesinin yanı sıra Norveç, İzlanda ve Lüksemburg’da geçerliliği bulunur.
• Avrupa Komisyonu AB kamu ihalelerinde %50 oranında yeşil ürün kullanılmasını teşvik etmektedir. Bu nedenle, kamu ihalelerinde çevreye duyarlı ürün tedarik edilmesi için sıklıkla eko-etiketi kıstasları esas alınmakta veya doğrudan AB eko-etiketi şartı aranmaktadır.
• Bilinçli tüketimin bir sonucu olarak, özellikle tedarik zincirinde yer alan firmalara çevreye duyarlılık konusunda müşterilerinin baskıları artmaktadır.
• Ürünleriniz ve firmanız için farkındalık yaratma fırsatı kazandırır. AB çapında AB Eko-Etiketi kıstasları ekolojik ürün standartları açısından üretici ve diğer ülkeler için önemli bir referans noktası olarak görülebilir.
• Avrupa dışında Çin, Meksika, Hindistan, Güney Afrika, Kenya gibi Türkiye’nin Dünya pazarında rekabet ettiği ülkelerde AB Eko-Etiket kapasite geliştirme çabaları Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından yürütülmektedir.
• AB Eko-Etiketi’ nin diğer ulusal Eko-Etiketler üzerinde büyük etkisi vardır.
• Gelecekteki mevzuatlar için bir kılavuz niteliği taşır.
• AB Eko-Etiketinin kıstasları ürünler için gereklilik olarak kullanılabilir.